Datum en tijd 20-03-2020, 19:30 - 21:45
Plaats ZB| Planbureau en Bibliotheek van Zeeland
prof. dr. W. Helfrich
Department of Surgery - Surgery Research Laboratory
Universitair Medisch Centrum Groningen
Het immuunsysteem beschermt niet alleen tegen gevaren van ‘buitenaf’, maar ook tegen die van ‘binnenuit’ komen; kankercellen. Kankercellen kunnen ontstaan door allerlei verschillende oorzaken (inclusief toeval) uit normale lichaamscellen. Kankercellen houden zich niet meer aan ‘het concert des levens’, zaaien uit en trotseren het noodzakelijk slotakkoord, de celdood. M.a.w. kankercellen zijn onsterfelijk geworden. 
Voor het immuunsysteem is het moeilijk om de verschillen tussen lichaamseigen kankercellen en lichaamseigen normale cellen te onderkennen. Bovendien zijn kankercellen instaat om herkenning en/of vernietiging door cellen en moleculen van het immuunsysteem actief tegen te werken. In dit verband zijn de zogenaamd immuun checkpoint moleculen van belang. Deze moleculen beschermen normaalgesproken gezonde cellen tegen nevenschade die kan ontstaan tijdens een afweerreactie bedoeld voor een naburige zieke cel. Dankzij dergelijke immuun checkpoint moleculen kunnen gezonde cellen de aanwezig afweercellen heel lokaal afschakelen en zo ongemoeid blijven. Helaas maken kankercellen misbruik van dezelfde immuun checkpoint moleculen en remmen de activiteit van afweercellen sterk af. Gevolg is dat kankercellen ongemoeid kunnen doorwoekeren. Op grond van deze kennis zijn recent geneesmiddelen (antistoffen) ontwikkeld die de werking van immuun checkpoint moleculen kunnen remmen. Dit heeft gezorgd voor een ware revolutie bij de behandeling van bepaalde vormen van kanker die voorheen vrijwel altijd ongeneeslijk waren. Op grond van deze resultaten werd de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde (2018) toegekend aan de Amerikaan James P. Allison en de Japanner Tasuku Honjo voor hun baanbrekend werk op het gebied van kanker immunotherapie. Echter, in een zeker percentage van de kankerpatiënten gaat behandeling met deze antistoffen gepaard met ernstige bijwerkingen als gevolg van auto-immuniteit. In het college zal o.a. een voorbeeld worden gegeven hoe wij recent in mijn laboratorium een slimme variant van dit geneesmiddel hebben gemaakt die veel gerichter werkt en mogelijk minder bijwerkingen zal geven.
Ceterum censeo cancrem delendam esse!