Datum en tijd 21-10-2016, 20:00 - 21:45
Plaats ZB| Planbureau en Bibliotheek van Zeeland
Dr F. C. Boogerd
Afdeling Moleculaire Celbiologie, Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam
( voorafgegaan door ALV )
De levende organismen kunnen worden verdeeld in twee groepen, de prokaryoten en de eukaryoten. Mensen, dieren, planten, schimmels en protisten zijn opgebouwd uit eukaryote cellen. Tot in de jaren 90 was de algemene opinie dat prokaryoten alleen bestonden uit bacteriën. Echter, reeds in 1977 had de fysicus Carl Woese geponeerd dat er twee prokaryote domeinen van het leven bestonden; de Archaea vormden, naast de Bacteria, een eigen domein van het leven. Archaea lijken op bacteriën, maar vertonen ook functionele gelijkenis met de veel grotere eukaryoten. Woeses revolutionaire voorstel werd eerst genegeerd of bestreden, maar uiteindelijk toch algemeen aanvaard.
In het begin was het idee dat de Archaea speciaal waren toegerust om onder extreme omstandigheden te kunnen groeien. Zo werden ze ontdekt in omgevingen met een extreme pH en temperaturen en in hoge zoutconcentraties, en kilometers diep onder het aardoppervlak. Het wordt echter steeds duidelijker dat dit beeld bijgesteld dient te worden; ze blijken ook voor te komen in ‘gewone’ milieus, in de bodem, in de kustwateren en de oceanen, soms zelfs in grote aantallen. Ook in ons eigen lichaam komen ze voor. De Archaea blijken te beschikken over een primitief afweersysteem waarmee ze archaeale virussen onschadelijk kunnen maken. Het fundamenteel microbiologische onderzoek dat tot de ontdekking van dit zogenaamde CRISPR-systeem heeft geleid, gaat nog vele toepassingen opleveren. Een ander opmerkelijk fenomeen is de totale afwezigheid van ziekteverwekkende Archaea. En dit terwijl de andere prokaryote groep, de Bacteria, wel ziekteverwekkende soorten herbergt. Als laatste mag de vondst van Lokiarchaeota bij een onderzeese vulkaan tussen Groenland en Noorwegen niet onvermeld blijven vanwege de hypothese dat destijds een lid van dit archaeale fylum weleens de gastheercel kan zijn geweest voor een Bacterium, met als resultaat een hybride prokaryoot die aan de wieg van de eukaryoten kan hebben gestaan. Indien juist, zouden er slechts twee domeinen van het leven overblijven: Bacteria en Archaea.
Onderstaande poster kan hier als pdf worden gedownload.
